تیره فرفیون (Ephorbiaceae) حدود 20 جنس و 4500 گونه در جهان دارد که 1000 گونه آن در جنس فرفیون ، 50 گونه در جنس کروتون و حدود 50 گونه در جنس فیلانتوس و بقیه گونه‌ها در سایر جنسها قرار دارد. گیاهان این تیره با انتشار وسیع خود تقریبا در سراسر جهان بویژه در هند و مالزی و مناطق گرمسیری آمریکا مانند برزیل پراکنده هستند. طایفه فیلانته از این تیره به استرالیا اختصاص دارد و گونه‌های آن تقریبا همگی در آنجا جمع شده‌اند.

اختصاصات عمومی 

اختصاصات دستگاه رویشی

معدودی از جمعیت عظیم گونه‌های فرفیون مانند فرفیونهای سرزمین ما (بجز در دو مورد ، مانند افوربیا لاریکا و آندرکنه کولشیکا ، و برخی از بوته‌هایی که تقریبا حالت درختچه‌ای دارند) ، علفی هستند و بخش بزرگ آنها را گونه‌هایی چوبی و درختچه‌ای و درختی تشکیل می‌دهند. برخی از گونه‌های درختی این تیره ، مانند افوربیا رزینیفرا که در کویرها و بیابانهای آفریقا می‌رویند، دارای شکل بیابانی مشابه کاکتاسه‌ها هستند.

راس ساقه‌های فرعی و ضخیم و متورم آنها در راستای ساقه اصلی به فرم شمعدانهای عظیم و غول پیکر رشد می‌کند. برگها در این گیاهان به تیغ و خار تبدیل می‌شوند. در گونه‌های استرالیایی این تیره ، مانند فیلانتوس ، شاخه‌ها تقارن محوری را از دست داده و مسطح می‌شوند و همسان برگ به صورت کلادود درمی‌آیند. در عوض ، برگهای حقیقی آنها تحلیل رفته به پولک تدیل می شوند.

گاهی نیز ساقه برخی از آنها ، علاوه بر مسطح و برگ مانند شدن ، بر اثر تقسیمات و تغییرات ثانوی به برگهای مرکب شانه‌ای نظیر برگهای میموزا (از تیره حبوبات) شباهت پیدا می‌کند. آرایش برگها روی ساقه به شکلهای بسیار متفاوت از نوع متناوب ، منفرد ، متقابل و چرخه‌ای است. پهنک برگها در جنس افوربیا کامل و درجنسهای دیگر دارای تقسیمات متفاوت به شکلهای گوناگون است. مثلا پهنک برگهای کوچک دارای تقسیمات پنجه‌ای سطحی و در هوآ به صورت پنجه‌ای مرکب است.

اختصاصات دستگاه زایشی

گلها در این تیره در گل‌آذینهای مختلف و متفاوت به اشکال خوشه‌ای و یا خوشه گرزنهای تک جنس و یا دو جنس نر و ماده مجتمع می‌شوند. شکل خاص سیاتیومی گل آذین در گیاهان این تیره بویژه فرفیونها در واقع حد نهایی اختصاصی بودن را در گروه بسیار گسترش یافته و پیشرفته این گیاهان تشکیل می‌دهد که شامل عده زیادی از گیاهان این تیره است.

در سیستم سیاتیوم ، گلهای ماده همیشه در زیر گلهای نر قرار دارند و در حقیقت سیاتیوم اجتماعی از گرزنهای متعدد و یا گرزنهای چند سویه است که گلهای مختلف در آن دارای رشدی عکس رشد قطعات یک گل منفرد معمولی هستند زیرا در آنها ابتدا گل ماده مرکزی ظاهر می‌شود و سپس گلهای نر با نظمی در جهت گریز از مرکز و از داخل به خارج ظاهر می‌گردند،‌ درصورتی که در یک گل معمولی پرچمها همیشه مقدم بر برچه‌ها ظاهر می‌شوند. گلها در تیره فرفیون عموما تک جنس هستند.

کاربرد و اهمیت اقتصادی

بیشتر گونه‌ها و جنسهای این تیره مانند ، هیپومان ، هورا ، توکسی دندرون سمی هستند مصرف دارویی ندارند، ولی از شیرابه افوربیا زینیفرا که تحریک کننده پوست است در پزشکی استفاده می‌کنند. از دانه‌های کرچک ، روغن کرچک (مسهل) و از کروتون تیگلیوم ، مواد تحریک کننده پوست می‌گیرند. این گیاهان مقدار زیادی از ارقام صادراتی آفریقا را تشکیل می‌دهند و آنها را برای مصارف گوناگون بکار می‌برند.

از مواد ترشحی کرکهای سطح دانه مالوتوس فیلیپینن سیس ، پودر کامالا تهیه می‌کنند که کشنده کرمهای انگلی است و بویژه برای دفع کرم کدو بسیار موثر است. از دانه‌های روغنی ساپیوم سیفروم و آلوریتس نیز روغن گرفته می‌شود. ریشه ستبر مانیهوت اوتیلیسیما سرشار از موادی با کاربردهای گوناگون است. بالاخره از شیرابه هوآ ، مانیهوت و ساپیوم کائوچو تهیه می‌شود.

شرح جنسهای تیره فرفیون 

جنس کروتون این جنس شامل500 تا 600 گونه است، خاستگاه اصلی آن آمریکاست و همه آنها گیاهانی درختچه‌ای با گلهایی تک جنس هستند. گلهای نر دارای کاسه و جام و گلهای ماده بدون گلبرگ و گاهی بدون کاسبرگ‌اند. گونه‌های بی‌شماری از آن مصارف دارویی و اقتصادی دارند.

جنس آلوریتس

این جنس ، که خاستگاه آن هندوستان است ، دارای گونه‌های مختلفی با میوه شفت مانند و محتوی روغن سیکاتیف است.

جنس ژاتروفا

دارای برگهای سه گوش کامل و یا چند بخشی است. میوه آن کپسول سرخ رنگ و محتوی دانه‌های روغنی با خاصیت مسهلی است. خاستگاه این جنس برزیل است ولی در تمام مناطق گرمسیری کاشته می‌شود.

جنس مالوتوس

از معروفترین گونه‌های این جنس، با خاستگاه هند و اتیوپی ، باید جنس مالوتوس فیلیپین سیس را نام برد که به صورت درختان کوچک دارای گل آذین و کپسول پوشیده از کرکهای ترشح کننده با خاصیت دفع کرم کدوست و از عصاره آن برای منظور یاد شده استفاده می‌شود.

جنس هوآ

این جنس شامل درختانی بزرگ با برگهای مرکب سه برگچه‌ای است. از شیرابه ترشحی ساقه آن در ساختن کائوچو استفاده می‌شود. یکی از مهمترین گونه‌های این جنس برازیلینسیس با خاستگاه برزیل است که در اندونزی ، مالزی ، هند و چین و سیلان نیز به فراوانی کاشته می‌شود. گونه دیگر آن به نام هوآ گویاننسیس در گویان می‌روید و با آنکه مرغوبیت گونه اول را ندارد از آن نیز کائوچو گرفته می‌شود.

جنس هورا

گونه معروف آن به نام هورا کریپتاس در آمریکای گرمسیری می‌روید و دارای میوه حقیقی به صورت اسکیزوکارپ (شیزوکارپ) است<\/h2>